Dok svet slavi pobedu nad fašizmom, karte i poštanske markice uzdrmale region

Mađarsko i severno-makedonsko igranje granicama

# Dok nam se iz Evrope — ali i od mnogih domaćih političara — uporno govori da je budućnost u zajedništvu i da se manemo prošlosti, naši susedi upravo rade suprotno i zbog toga nikada nisu prozvani i osuđeni u meri i na način na koji se godinama prigovara Srbiji

Nemačka satirična karta Evrope iz 1914.

Piše: Milan Dinić

Izgleda da su stanovnici jugosične Evrope osuđeni da budu zarobljenici političke geografije — svako ima svoju geografiju koju voli da utopi u svoju kartografiju i istoriografiju. Ne samo da smo u ovom delu Evrope svedoci crtanja novih — starih mapa već, kao što se videlo na primeru kosovskih Albanaca, Severne Makedonije i Crne Gore — svedoci smo i pravljenja novih nacija.

Dok nam se iz Evrope — ali i od mnogih domaćih političara — uporno govori da je budućnost u zajedništvu i da se manemo prošlosti, naši susedi upravo rade suprotno i zbog toga nikada nisu prozvani i osuđeni u meri i na način na koji se godinama prigovara Srbiji čak i pri odbrani svog suvereniteta na KiM.

Orbanove karte

Mađarski premijer Viktor Orban na svom profilu na „Fejsbuku“ objavio kartu „Velike Mađarske“ koja obuhvata delove današnje Srbije, Hrvatske, Rumunije, Austrije, Slovenije, Austrije i Slovačke. Orban je kartu objavio uz najbolje želje maturantima na ispitu iz istorije.

Orbán Viktor

Karta koju je Orban objavio predstavlja teritoriju Kraljevine Mađarske od pre 1918. godine, odnosno od pre mirovnog sporazuma u Trianonu 6. juna 1920. kojim je Mađarska — kao jedna od gubitnica Prvog svetskog rata — ostala bez dve-trećine svoje teritorije.

Ovim sporazumom Mađarska je svedena na 28% svoje nekadašnje teritorije (sa 325,411 kvadratnih kilometara na 93,073 kvadratna kilometra) i sa 7.6 miliona stanovnika od predratnih 21 milion. Trianonskim sporazumom 3.3 miliona Mađara ostalo je van mađarskih granica.

Mađarska i teritorije koje su ostale izvan njenih granica posle Sporazuma u Trianonu 1920. (izvor: Vikipedija)

Fides, stranka Viktora Orbana koja je 2010. po drugi put došla na vlast u Mađarskoj (prvi put je bila na vlasti od 1998. do 2002.) u svojim prvim redovima ima članove koji baštine mađarski iridentizam.

Ovo, uostalom, nije prvi put da se Orban igra sa kartom Velike Mađarske. Decembra 2019. objavljena je fotografija sa zasedanja predsedništva Fidesa sa kartom Velike Mađarske u pozadini.

Štaviše, u nedavnom intervjuu britanskom Bi-bi-siu, mađarski državni sekretar za međunarodne odnose, Zoltan Kovač — inače istoričar — govorio je iz svoje kancelarije na čijem zidu je mapa Velike Mađarske.

„Hronični kartomani”

Na najnoviji potez Orbana do sada su rekcije stigle iz Hrvatske i Rumunije, ali, za sada, ne i iz Srbije čija teritorija je takođe obuhvaćena „Velikom Mađarskom“.

Rumunski premijer Ludovec Orban (koji deli prezime sa mađarskim premijerom samo što sebe opisuje kao „onaj (Orban) koji je dobar), kritikovao je potez mađarskog premijera. Inače, objavljivanje karte Velike Mađarske usledio je dan posle odluke rumunskog parlamenta da odbije predlog da se u Transilvaniji, u kojoj živi veliki broj Mađara, uvede mađarski kao jedan od zvaničnih jezika.

Reakcije su stigle i iz Hrvatske. Predsednik Zoran Milanović reagovao je na Fejsbuku nazvavši aktuelne mađarske vlasti „hroničnim kartomanima“ i pozvao hrvatske studente da ne objavljuju mape koje, pak, prikazuju Hrvatsku mnogo većom nego danas.

Severno-makedonski dobrinos proslavi Dana pobede nad fašizmom: Poštanska markica sa mapom fašističe NDH

Ono što je hrvatski predsednik Zoran Milanović savetovao Hrvatima da ne rade, uradili su u Severnoj Makedoniji. Ta zemlja, koja sama ima problem sa svojim granicama i sa identitetom i koja je bila primorana da promeni ime suprotno volji većine građana, objavila je novi set poštanskih markica a jedna od njih prikazuje Hrvatsku iz vremena fašističke Nezavisne države Hrvatske.

Posle reakcije na društvenim mrežama markica je uklonjena sa sajta Pošte Severne Makedonije. Ipak, imajući u vidu da je barem nekoliko ljudi moralo da pregleda i odobri dizajn markice, deluje neverovatno da ama baš niko nije primetio grešku?

Štaviše, za razliku od teritorije originalne NDH, na mapi koja je objavljena na markici pridodata fašističkoj hrvatskoj državi pridodata je i teritorija Raške?

Niko od makedonskih zvaničnika do sada (subota, 9. maj, četiri popodne) nije reagovao.

Prvi su na vest odgovorili prestavnici Srba u Makedoniji. Ivan Stoilković, lider vodeće srpske stranke u Sverenoj Makedoniji, objavio je reakciju u kojoj se kaže: „Povodom pobede nad fašizmom dobili smo čestitku koja slavi fašizam“.

Demokratska partija Srba u Makedoniji (DPSM, čiji je Stoilković predsednik) očito smatra da nije reč o slučajnoj grešci: „Očigledno je da politički interesi raznih grupa popunjavaju različita žarišta naučnih istina i istorijskih činjenica, pokušavajući da ih oblikuju u skladu sa dnevnim potrebama kako bi revidirali prošlost i društveno pamćenje“, navodi se u saopštenju.

DPSM ističe „Umesto nulte tolerancije prema sveprisutnom fašizmu, dobili smo otvorenu državnu promociju fašizma“.

Dopuna, 9.5. u 22.00: Kako je izjavio mbasador Bosne i Hercegovine u Skoplju Dragan Jaćimović, premijer Severne Makedonije Oliver Spasovski smenio je sve članove Filatelističkog veća, a poništena je i sporna poštanska markica na kojoj je predstavljena karta Nezavisne Države Hrvatske (kojoj je pridodata i Raška). Markica nije puštena u promet.

Ministarstvo spoljnih poslova Srbije u toku popodneva 9. maja predala je protestnu notu makedonskoj ambasadi u Beogradu. MSP je saopštilo da pominjanje NDH evocira uspomene građana Republike Srbije i srpski narod na najmračniji period u novijoj istoriji. (Kraj dopune.)

Igranje kartama i granicama

Crtanje mapa i granica u regionu je popularan sport. Iako je u svetskim medijima i naučnim krugovima koji se bave novijom istorijom Balkana posvećen ogroman prostor analizi „Velike Srbije“, ni približno ista reakcija i značaj se ne pridaju kartama i naknadnim revizijama istorije koje već decenijama dolaze od hrvatskih, mađarskih, severno-makedonskih, albanskih, bošnjačkih i crnogorskih nacionalista.

Ovome doprinosi i činjenica da Srbija nikada ozbiljno i aktivno nije ulagala u promociju svojih interesa i zaštitu svog imidža u svetskoj javnosti.

Napredni klub, organizaicja iz Beograda na čijem je čelu istoričar Čedomir Antić i koja više od 10 godina prati stanje prava srpskog naroda u regionu, godinama upozorava da susedne zemlje pokazuju mnogo veći stepen odgovornosti i mnogo više ulažu u svoje manjine u regionu i u svoje nacinalne regionalne interese, dok Srbija na tom planu zaostaje.

Štaviše, od nekadašnjeg ministarstva za dijasporu i Srbe u regionu, od dolaska SNS na vlast, napravljena je prvo kancelarija a posle je svedena na Upravu za Srbe u regionu pri ministarstvu inostranih poslova.